MARK ROTHKO sztuka wyobraźni

Mark Rothko, Orange, Red and Yellow, 1961.

Wiem, że jest środek lata, najgorętsze wakacyjne dni ale w Muzeum Narodowym w Warszawie czeka na nas wystawa Marka Rothko /otwarta do 1 września 2013 roku/. Może nie warto odkładać spotkania z pracami tego artysty. Wiem, że jest to malarstwo abstrakcyjne, wymagające szczególnej wrażliwości, wyobraźni, intuicji, szczególnego kontaktu ze sztuką ale niewykluczone, że mamy tę gotowość w sobie na jej odbiór, być może dojrzeliśmy do konfrontacji z Rothko. Wiem, że obrazów jest tylko znikoma reprezentacja, ale trzeba pamiętać, że są to oryginały. Nie reprodukcje, kopie, fotografie ale autentyczne prace, które można w naturalnym świetle obejrzeć z bliska , niemal dotknąć. By sprawdzić działanie sztuki, skuteczność jej z nami się komunikowania. To szczególny rodzaj kontaktu. Kontaktu bezpośredniego, edukacyjnego /życiorys i droga twórcza artysty/. 

Obrazy Marka Rothko to aktualnie najdroższe dzieła sztuki współczesnej. W maju 2012 r. dom aukcyjny Christie`s sprzedał obraz Pomarańczowe, czerwone, żółte (1961 r.) za 86,9 mln dolarów. Osiągają kwoty abstrakcyjnie wysokie, jak malarstwo tego artysty jest abstrakcyjną, wysoką sztuką. Najwyższą. 

Sztuka Rothko przemawia do mnie jako osobista wypowiedź, intymny monolog artysty, człowieka , zapisany skonfigurowanymi znakami kolorów i kształtów. Artysta opowiada swoją historię stanów psychicznych, emocjonalnych , intelektualnych, artystycznych a ja nakładam na nią własne indywidualne rozumienie i czucie. Własne doświadczenie, intuicję, wyobraźnię i wrażliwość. W ten sposób światy artysty i mój, odbiorcy jego sztuki, przenikają się. Światy te są różnorodne. Pozostają jednak interaktywne. I nie mam pewności, że są ostateczne, skończone w ujęciu interpretacyjnym. Wręcz przeciwnie. Ta historia wzajemnego oddziaływania nigdy się nie kończy. Trwa w czasie. Zwrócona z przeszłości ku przyszłości. Teraźniejszość to tylko bieżąca, chwilowa interpretacja. Przystanek w drodze wszelkich poszukiwań. Bo czuję tę moc sztuki, która z rozrastających się, nakładających się na siebie kolorów w geometrycznych kształtach z rozmazanymi, niewyraźnymi, jakby żywymi brzegami, pędzi ku wieczności, ku transcendencji. Od punktu jakim jestem ku wieczności. Od realności, w której jestem zanurzona ku niewiadomej przyszłości, która mnie przywołuje. Od życia tu na ziemi do tego, co po śmierci. A wrotami jest sztuka. Wyrastająca z literatury, muzyki, malarstwa, filozofii. Z realnego życia, doświadczenia artysty. Abstrakcja karmiona klasyką. Sztuka Marka Rothko.

Wydaje się tak prosta, nieskomplikowana, do wykonania przez każdego z nas. Wydaje się pusta, przypadkowa, do wymyślenia przez każdego z nas. Wydaje się , ale nie jest.

To sztuka głęboko osobista, intymna, emocjonalna, dramatyczna. Każdy kolor sprawia wrażenie, jakby się rozprzestrzeniał, od swego centrum czasem na całą powierzchnię ku ostatecznym brzegom, liniom granicznym obrazu. Kolor wydaje się być w ruchu , jakby był rozrastającym się kształtem. Poprzez to, że ma pulsujące, nieregularne, rozmazane brzegi, które jak fale napierają na przestrzenie zaistniałe, namalowane wcześniej. Jeden kolor jest agresorem, drugi przegrywa i ustępuje miejsca. Kolory pożerają się nawzajem. Jakby przestrzeń obrazu była polem walki: emocji, nastroju, stanu psychicznego. ARTYSTYCZNEGO SAMOOKREŚLENIA ARTYSTY. Ma szczególnie dramatyczny wymiar i przebieg, gdy asfaltowa czerń wypływająca niedbałymi, rozmazanymi pociągnięciami pędzla, anektuje kolory optymistyczne, rozświetlone, które bronią się resztkami obecności jedynie na obrzeżach obrazu. Jakby informowały, że poległy, są w zaniku i nie mają siły przeciwstawić się nadciągającej tragedii. Stąd to wrażenie, że te obrazy żyją, wibrują, pulsują. Swą naturą, mocą formy i przypisywanego jej znaczenia. Zwłaszcza, że jest to sztuka wielkoformatowa, taka która zawłaszcza całą percepcję dla recepcji. Tak, że staje się otoczeniem obserwatora, od którego trudno mu się wyzwolić, od którego trudno mu uciec. Obraz zasysa obserwatora a ten staje się jego częścią składową. Ważnym komponentem, dopełnieniem, uzupełnieniem. W tej symbiozie stanowią dopiero jednię. Uzasadniają sens sztuki. Określają jej znaczenie.

I w końcu obrazy Rothko całkowicie ciemne, czarne, asfaltowe. Czasem przełamane ledwie widocznym innym walorem, innym kolorem. Czasem z prostokątami , oknami w innym odcieniu, tak, by były ledwie widoczne. Mroczne, pesymistyczne, przytłaczające. Bez śladu koloru nadziei. Jak czarne dziury. Które przywołują, hipnotyzują, przyciągają. Które wchłoną każdą energię i nie dadzą nic w zamian. Bezpowrotnie, ostatecznie po wieczność. Powodują, bo odzwierciedlają, stan katatonicznej bezradności, zawieszenia, bezruchu. Rozpaczy. Rezygnacji. Jakby żywi stracili wszelką nadzieję i siłę. Jakby byli już w innym świecie. A oczami czucia przenikają tam, gdzie nieznana tajemnica czeka na nich po śmierci. Ale może jest zupełnie inaczej?

Każdy, kto zetknie się z obrazami Marka Rothko widzi, czuje, myśli co innego i w ten sposób mnożą się równoległe byty interpretacyjne obrazów. Biorąc początek z bolesnego, skomplikowanego, ciężkiego życia artysty, który ją tworzył. Który ze swego szczególnego przypadku wykreował byt uniwersalny, nieskończony. Na diapazonie rozpiętym pomiędzy ekstazą i rozpaczą. Na tyle bogatym, że jest w stanie obdarować każdego z nas. Zdarza się, że przeżyciem o najwyższym natężeniu. Wystarczy chcieć się z tą sztuką spotkać. Wystarczy spróbować się z nią porozumieć i ją poczuć. Róg obfitości czeka. Przywołuje swą bliskością i otwartością. Zacznijmy od Muzeum Narodowego w Warszawie. Potem można już rozproszonego Rothko oglądać w różnych kolekcjach na całym świecie.

Potem rozpoznamy go w każdej rozrastającej się , niedbałej, najbardziej przypadkowej plamie. Im ciemniejszej, rozleglejszej, jakby napierającej na nas, tym bardziej jego-Marka Rothko. Jego świat życia przetworzonego na sztukę stanie się jeśli nie częścią naszego, to ma szansę pozostać kreacją pobudzającą naszą wyobraźnię.


Mark Rothko. Obrazy z National Gallery of Art w Waszyngtonie, 
7.06-1.09.2013 r., Muzeum Narodowe w Warszawie